“วัฒนธรรมเสมาหินตั้ง” ของดีพิพิธภัณฑ์ขอนแก่น
วัฒนธรรมหินตั้งก็คือจุดกำเนิดของเสมาหินในพระพุทธศาสนา ใบเสมามีประวัติความเป็นมาที่ยาวนานมาก ในประเทศไทยสามารถสืบย้อนไปไกลถึงยุคสมัยแรกเริ่มของประวัติศาสตร์ นั่นคือ อารยธรรมทวารวดี เป็นที่รู้ๆกันดีครับ
"เสมา" หรือ "สีมา" หมายถึง เขตกำหนดความพร้อมเพรียงของสงฆ์ หรือเขตชุมนุมของสงฆ์ หรือเขตที่สงฆ์ตกลงไว้สำหรับภิกษุทั้งหลายที่อยู่ภายในเขตนั้นจะต้องทำสังฆกรรมร่วมกัน
กลุ่มใบเสมาที่บริเวณภาคอีสานนี้พบว่ามีร่องรอยของอารยธรรมทวารวดีที่เผยแพร่มาจากภาคกลางมีความโดดเด่นกว่าภาคอื่น (เรียบเรียงโดย รศ.ดร.ศักดิ์ชัย สายสิงห์ )
รูปแบบของใบเสมาทั่วไปจะเป็นลักษณะกลีบบัว มีขนาดสูงตั้งแต่ ๑ เมตรไปจนถึง ๒ เมตร รองลงมาได้แก่รูปเสาสี่เหลี่ยมและแปดเหลี่ยม ซึ่งพบเป็นจำนวนน้อยมาก ส่วนคติในการสร้างสันนิษฐานไว้ ๓ ประการ คือ
๑. ใช้ปักใบเดียวกลางลานในฐานะของเจดีย์องค์หนึ่ง ๒. ใช้ปักล้อมรอบสถานที่ศักดิ์สิทธิ์เพื่อแสดงขอบเขต ๓. ใช้ปักแปดทิศรอบฐานอาคารสี่เหลี่ยมผืนผ้า อาจมีตำแหน่งละ ๑ ใบ ๒ ใบ หรือ ๓ ใบ น่าจะเป็นคติการแสดงขอบเขตสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ของศาสนสถานลักษณะเดียวกับโบสถ์ในปัจจุบัน
ซึ่งเรื่องราวที่นิยมสร้างขึ้นนั้น มักเป็นภาพเกี่ยวกับพุทธประวัติ ชาดก
ใบเสมาจากเมืองฟ้าแดดสูงยาง อำเภอ กมลาไสย จังหวัดกาฬสินธุ์ เป็นใบเสมาที่สวยงามที่สุดในประเทศไทย
แต่ใบเสมาที่สวยที่สุดและสมบูรณ์ที่สุด นั้นแสดงในพิพิธภัณฑ์ ซึ่งเค้าห้ามถ่ายภาพ ผมเลยต้องถ่ายมาจากโบรชัวร์แทน ภาพตอนที่พระพุทธเจ้าเสด็จกลับจากกรุงกบิลพัสดุ์ เป็นฉากที่สำคัญคือพระนางพิมพาสยายผมรองรับพระบาทของพระพุทธเจ้า ซึ่งถือว่าเป็นท่าแสดงความเคารพอย่างสูงสุด การแสดงความเคารพในลักษณะเช่นนี้ โดยมากพบในศิลปะมอญและพม่า สะท้อนมุมมองการแผ่ขยายความนิยมของศิลปะในประเทศใกล้เคียงในเวลานั้น
การสลักเรื่องราวเกี่ยวกับชาดกและพุทธประวัติไว้บนใบเสมานี้ คงจะมีคติการสร้างเดียวกันกับจิตรกรรมฝาผนัง คือมีความมุ่งหมายที่จะเป็นการให้ความรู้ โดยแฝงวัฒนธรรมการแต่งกาย
รูปแบบเฉพาะของศิลปกรรมในภูมิภาค ทำให้กลุ่มใบเสมาที่ภาคอีสานมีความโดดเด่น มีความเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว
"วัฒนธรรมหินตั้ง" เป็นการสร้างปริมณฑล เพื่อพิธีกรรม มีให้เห็น เช่น สโตนเฮนจ์ ที่เมืองซอลลิสเบอรี่ ทางตอนใต้ของอังกฤษ ,วัฒนธรรมโมอาย ของหมู่เกาะอีสเตอร์ ในประเทศชิลี หรืออีกที่ก็ใกล้บ้านเราก็ ทุ่งไหหิน ที่เมืองโพนสะหวัน ลาวเหนือ โดยต่างก็เชื่อว่ามาจากความเชื่อดั้งเดิมที่ว่า เป็นสถานที่ที่ติดต่อกับอำนาจเหนือธรรมชาติ
พิพิธภัณฑ์ขอนแก่น เปิดให้บริการ ตั้งแต่ 9 โมง จนถึง สี่โมงเย็น สำหรับ คนไทยก็ค่าบำรุงค่าบัตรเข้าชม 20 บาท ปิด จันทร์ - อังคาร และ วันหยุดราชการครับ
จะมีการจัดแสดงเรื่องราวท้องถิ่นอิสานเหนือ ทั้งทางด้าน ภูมิศาสตร์ ประวัติศาสตร์ โบราณคดี วัฒนธรรมพื้นบ้าน ทั้งในอาคาร และนอกอาคาร ว่างๆก็มาเที่ยวกันครับ
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น